Osada – dawniej miasto leżące nad rzeką Kurówką, siedziba gminy. Pierwotnie zwana Witowska Wola, zaś od połowy XV w. Konińska Wola. W roku 1532 Zygmunt I zezwolił Andrzejowi Tęczyńskiemu podnieść wieś do rangi miasta na prawie magdeburskim. Kolejni właściciele to Zbarascy, Opalińscy, Lubomirscy, Sieniawscy i Czartoryscy. Po powstaniach 1830 i 1863 r. miasteczko ogarnęła postępująca stagnacja aż po uratę praw miejskich. Warto na dłuższą chwilę zatrzymać się i poznać ślady przeszłości oraz dzisiejsze oblicze Końskowoli. Zachował się dawny układ urbanistyczny: rynek, ratusz, dwa kościoły i zespół folwarczny.

Pierwszy kościół drewniany z XV w. pw. Św. Krzyża, zastąpiono w połowie XVI w. murowanym. Obecnie istniejący kościół pw. Znalezienia Krzyża Św. i św. Andrzeja Apostoła, odbudowywano wielokrotnie. Jest to budowla trzynawowa, barokowa, z prezbiterium i zakrystią. Kaplice boczne połączone z nawami, front dwuwieżowy, nawa z sygnaturką. We wnętrzu ciekawe ołtarze, obrazy, ambona, liczne epitafia i nagrobki, szczególnie Zofii Lubomirskiej, autorstwa Tylmana z Gameren z portretową postacią zmarłej. W kryptach – ostatnio odnowionych – nagrobek Opalińskich z rzeźbą Vanitas, unikatem nie tylko w skali kraju. Przed kościołem dwa nagrobki F.D. Kniaźnina i A. Orłowskiego, postaci z dworu Czartoryskich w Puławach.

Drugi kościół to miniatura renesansu lubelskiego pełniący rolę świątyni przyszpitalnej, patronami są św. Marek Ewangelista i św. Anna. Budowla jednonawowa z cegły i kamienia, nad nawą sygnaturka. We wnętrzu obraz św. Anny z Maryją i Dzieciątkiem, lubelskiego malarza Szczerbica z czasów budowy świątyni, konsekrowanej w 1613 r. Po północnej stronie przy prezbiterium zakrystia, a nad nią dwa pokoiki dawniej mieszkalne. Po drugiej stronie plebania.

Końskowola to lokalne centrum handlowo-usługowe. Na terenie folwarcznym war uwagi jest zabytkowy spichlerz. Sąsiadujące wąwozy Płaskowyżu Nałęczowskiego, zapraszają do wędrówek: Pieszych, rowerowych lub tylko podziwiania z okien samochodu. Końskowola to ponadto zagłębie hodowli krzewów ozdobnych, głównie róż a także drzew i krzewów owocowych. Mieści się tu siedziba Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.