Siedziba powiatu, położona nad Wisłą na granicy Wyżyny Lubelskiej (Płaskowyż Nałęczowski) i Niziny Mazowieckiej. Tu kończy się przełomowy odcinek królowej polskich rzek przez wyżyny środkowopolskie. Ślady dawnego osadnictwa archeologowie datują na okres ustąpienia lądolodu skandynawskiego. W okresie wędrówek ludów teren ten był zamieszkany przez różne plemiona. Do czasu wybudowania rezydencji na krańcach klucza końskowolskiego (wolą Stanisława Herakliusza Lubomirskiego w latach 1671-76 przez Tylmana z Gameren), mieściła się tu wioska nad przeprawą przez Wisłę należąca wraz z Włostowicami do parafii w Jaroszynie – Górze Puławskiej. Późniejsi właściciele: Sieniawscy i Czartoryscy ugruntowali sławę Puław. Stały się one ważnym ośrodkiem artystycznym zyskując miano „Polskich Aten”.

 Miasto prawa miejskie otrzymało w 1906 r., po czym nastąpił jego gwałtowny rozwój. I wojna świętowanie nie wyrządziła miastu większych szkód: miasto miało swoją sieć elektryczną, wodociąg, wybudowano nowy stalowy most na Wiśle. Rozbudowano budynki instytutu, szkoły i szpitala. II wojna światowa spowodowała znaczne straty w ludności, zabudowie i infrastrukturze. Dopiero decyzja w 1960 r. o lokalizacji na obrzeżach miasta w piaszczystych leśnych terenach Kombinatu Azotowego przyczyniła się do dynamicznego rozwoju Puław. Wynikiem jest ponad 4-krotny wzrost liczby mieszkańców i rozwój infrastruktury miejskiej.

Dzisiejsze Puławy o nadal czytelny układ urbanistyczny, zaprojektowany przez Tylmana z Gameren. Z lotu ptaka miasto jest pełne zieleni. Główna oś. przy Al. Królewska i ul. Partyzantów. Pozostałości willowej zabudowy z końca XIX w. i lat następnych widoczne są w architekturze osiedli mieszkaniowych. To nowoczesne miasto, siedziba znanych w kraju i za granicą placówek naukowo-badawczych oraz zakładów przemysłowych z kombinatem „Zakłady Azotowe” Puławy SA na czele, a także ważny ośrodek kulturalny z bogatym i nowoczesnym zapleczem.

Atuty turystyczne to: osada parkowo-pałacowa ze znanymi zabytkowymi budowlami: pałac Czartoryskich, park, Świątynia Sybilli – pierwsze polskie Muzeum (element w herbie miasta razem z Pogonią Litewską), Dom Gotycki, Domek Grecki, Altana Chińska, Domek Żółty, Brama Rzymska, kaplica pałacowa – kościół pw. Wniebowziętej Boga Rodzicy, Schody Angielskie i rampowe schody diabelskie, groty, sarkofag, pałac Marynki, wieża ciśnień. To także w dzielnicy Włostowice kościół św. Józefa, cmentarz we Włostowicach wiekiem równy warszawskim Powązkom, budynek szkoły elementarnej (Muzeum Oświatowe), a także w otoczeniu osady pałacowej: bursa – siedziba władz powiatowych, zajazd „Pod Pielgrzymem”, szpital św. Karola Boromeusza (siedziba oddziału i Muzeum Regionalnego PTTK), wille: Samotnia, Cienista, Kruszyna, cmentarz wojenny żołnierzy polskich z II wojny światowej przy ul. Piaskowej. Ze skarpy parku widok na rezerwat „Łęk na Kępie” oraz położoną dalej dolinę Wisły.

Atuty kulturowe to kompleks „Dom Chemika” – Puławski Ośrodek Kultury, Młodzieżowy Ośrodek Kultury, osiedlowe domu kultury, biblioteki: oddział Centralnej Biblioteki Rolniczej, Powiatowa, Pedagogiczna oraz Miejska, kino „Sybilla”, a także liczne imprezy o zasięgu krajowym i międzynarodowym: jak Festiwal "Dwa Brzegi", Festiwal "Belcanto", Ogólnopolskie Puławskie Spotkania Lalkarzy czy Międzynarodowe Warsztaty Jazzowe.