Dla uczczenia odwagi powstańców i zachowania pamięci o ludziach i wydarzeniach, które stanowią o naszej tożsamości narodowej, publikujemy artykuł pt. „Powstańcy styczniowi patronami puławskich ulic”autorstwa Zbigniewa Kiełba – historyka i radnego Rady Powiatu Puławskiego, opisującego powstańców styczniowych, którzy wsławili się walką na terenie ziemi puławskiej.

Powstańcy styczniowi patronami puławskich ulic

W tym roku obchodzimy 153. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, którego manifest ogłoszono 22 stycznia 1863 r.

W momencie wybuchu insurekcji na czele oddziału studentów Puławskiego Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego stanął Leon Frankowski. Wśród nich był także Adam Chmielowski, późniejszy św. Brat Albert – patron miasta Puławy. Zarówno te, jak i inne osoby walczące w latach 1863-1864 z rosyjskim zaborcą, nie tylko na ziemi puławskiej, zostały upamiętnione w sposób szczególny, gdyż zostały patronami puławskich ulic. 

Bohaterowie ci, walczący o wolną Polskę, zostali upamiętnieni jako zbiorowość poprzez nadanie rondu imienia Powstańców Styczniowych uchwałą Rady Miasta Puławy z 28 października 2010 r. Natomiast do grona uczestników tego patriotycznego zrywu i patronów puławskich ulic należy zaliczyć: dyktatorów powstania styczniowego gen. Romualda Traugutta i gen. Mariana Langiewicza oraz generałów powstania: Józefa Hauke-Bosaka, Michała Kruka-Heidenreicha – zwycięskiego dowódcy bitwy pod Żyrzynem (8 sierpnia 1864 r.), Ludwika Mierosławskiego, Zygmunta Padlewskiego, Zygmunta Sierakowskiego. Wśród powstańców, związanych z naszym miastem, są również Leon Frankowski i Adam Chmielowski.

Pierwszy z nich, Leon Frankowski, urodził się w 25 marca 1843 r. we wsi Chliwki na Podlasiu. W 1857 r. wstąpił do Instytutu Szlacheckiego, a w 1860 r. przeniósł się do Szkoły Realnej. Od tego roku był też kolporterem i łącznikiem z Warszawą. Brał udział w wydarzeniach patriotycznych i manifestacjach społecznych, za co został wyrzucony z gimnazjum w 1861 r. Po aresztowaniu jego brata opuścił rodzinne strony i rozpoczął działalność konspiracyjną na Lubelszczyźnie. Był współzałożycielem Organizacji Narodowej „Czerwonych”. Działał wśród radykalnej młodzieży inteligenckiej i w środowisku rzemieślników. W momencie wybuchu powstania styczniowego stanął na czele oddziału studentów Puławskiego Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego. Zajął z nimi Kazimierz nad Wisłą, a pod Kurowem zdobył transport poczty rządowej. Zagrożony potyczką z przeważającymi siłami rosyjskimi wycofał się do Solca i nawiązał kontakt z powstańcami z Sandomierza. W bitwie z Rosjanami w okolicach Słupczy jego oddział został rozbity, a on sam ciężko ranny. Przewieziono go do Sandomierza i umieszczono w szpitalu. Po odbytej rekonwalescencji został skazany na śmierć za działalność powstańczą. W dniu 16 czerwca 1863 r. powieszono go na lubelskim placu zamkowym. W 1916 r. ekshumowano jego szczątki i pochowano je we wspólnej mogile powstańców styczniowych na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie. Ulica Leona Frankowskiego znajduje się w dzielnicy Włostowice. Nazwę nadano Uchwałą Prezydium Miejskiej Rady Narodowej 29 marca 1975 r.

Adam Chmielowski urodził się 20 sierpnia 1845 r. w Igołomii. Był absolwentem Korpusu Kadetów w Sankt Petersburgu i warszawskiego gimnazjum realnego. W 1862 r. rozpoczął studia w Puławskim Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym. Na skutek wybuchu Powstania Styczniowego w 1863 r. porzucił uczelnię i wstąpił do oddziału powstańczego. Walczył pod dowództwem Leona Frankowskiego. Po rozbiciu jego oddziału kontynuował walkę m.in. pod Grochowem, gdzie został pojmany. Przewieziono go do obozu w Ołomuńcu, z którego uciekł i wstąpił w szeregi powstańców. Po przegranej bitwie pod Mełchowem, w której został ciężko ranny w nogę, trafił do niewoli. Po amputacji nogi kontynuował leczenie w Koniecpolu. Dzięki staraniom rodziny wydostał się z niewoli i udał do Paryża. Studiował tam oraz w Monachium malarstwo, a w Gandawie inżynierię. Po skończeniu studiów malował obrazy. Zrezygnował jednak z kariery malarskiej i zaczął pomagać ubogim ludziom. W 1887 r. jako członek Zakonu Franciszkanów przyjął imię Albert. W 1889 r. założył Zgromadzenie Sióstr Albertynek. Do końca życia prowadził przytułek dla ubogich w Krakowie i zakładał nowe ośrodki dla biednych ludzi. Zmarł 23 grudnia 1916 r. na raka żołądka. W 1938 r. prezydent Ignacy Mościcki w dowód jego zasług nadał mu pośmiertnie Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski. Natomiast w 1983 r. papież Jan Paweł II beatyfikował, a w 1989 r. kanonizował Adama Chmielowskiego. Święty Brat Albert od 1999 r. jest patronem Puław. Ulica Adama Chmielowskiego wcześniej nosiła nazwę Bolesława Bieruta. Nazwę obecną nadano uchwałą Rady Miasta Puławy 2 sierpnia 1990 r.

Zbigniew Kiełb

Opis foto

Weterani Powstania Styczniowego przy bramie (pośrodku w charakterystycznych mundurach) w otoczeniu przedstawicieli wojska, policji władz powiatowych i nauki z okazji święta 2 Pułku Saperów Kaniowskich, Puławy 11 maja 1928 r., fot. z archiwum S. Konopki.

 Tabliczki ul. Leona Frankowskiego i Adama Chmielowskiego oraz frontu budynku Urzędu Miasta, fot. Z. Kiełb